Η Επανάσταση του Γένους
1821, έτος ορόσημο στην ιστορία μας.
Το Γένος των Ελλήνων επαναστατεί κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Στον Μωριά, οι προετοιμασίες για την έναρξη της Επανάστασης είχαν ξεκινήσει από το 1818.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης το καλοκαίρι του 1820, από τη Ζάκυνθο όπου βρισκόταν, επισκέφθηκε τον Ιωάννη Καποδίστρια στην Κέρκυρα και του παρουσίασε το τελικό πολεμικό σχέδιο για ολόκληρη την επικράτεια. Το σχέδιο εγκρίθηκε από τον Καποδίστρια και ο Κολοκοτρώνης επέστρεψε στη Ζάκυνθο, απ' όπου έστειλε επιστολές και μηνύματα σε οπλαρχηγούς και φιλικούς, με οδηγίες για την Επανάσταση.
20 Μαρτίου 1821. Στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στο ιστορικό χωριό της Αρκαδίας Παλούμπα ή Καπετανοχώρι κηρύχθηκε επίσημα η Επανάσταση υπό τους Θ. Κολοκοτρώνη και Δημήτριο Πλαπούτα.
25 Μαρτίου, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Η επίσημη έναρξη της Επανάστασης, σύμφωνα με κάποιους ιεράρχες, αγωνιστές και ιστορικούς, έλαβε χώρα στις 25 Μαρτίου 1821 στην Αγία Λαύρα με την ύψωση του λαβάρου από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Ο ίδιος στα απομνημονεύματά του δεν αναφέρει το γεγονός.
Άλλοι αγωνιστές και ιεράρχες αναφέρουν την 17η Μαρτίου, ανήμερα του Αγίου Αλεξίου. Αυτή την ημέρα τελέστηκε δοξολογία στην Αγία Λαύρα και ο μητροπολίτης Γερμανός όρκισε ορισμένους ιεράρχες και κοτζαμπάσηδες.
Επίσης στις 17 Μαρτίου οι Μανιάτες ύψωσαν και αυτοί τη σημαία της Επανάστασης.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι το λάβαρο έγινε το σύμβολο της ψυχής των επαναστατημένων Ελλήνων, και έτσι απεικονίστηκε από τους ζωγράφους της εποχής. Δέχεται και εκείνο πόλεμο. Αυτό όμως που πρέπει να γνωρίζουμε όλοι είναι ότι σε αυτό το λάβαρο κρύβεται η ψυχή των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, οι οποίοι το είχαν δωρίσει στα τέλη του 16ου αιώνα στην Αγία Λαύρα. Δεν έγινε τυχαία λοιπόν το σύμβολο της εξέγερσης των Ελλήνων.
Η Επανάσταση φουντώνει με σημαντικές μάχες που έδωσαν θάρρος και δύναμη στους επαναστατημένους Έλληνες.
Η Αττική με τους ξωτάρηδες, όπως υποτιμητικά τότε αποκαλούσε η αστική τάξη της Αθήνας τους χωρικούς, έως τις παραμονές της Επανάστασης έδειχνε ήσυχη, χωρίς να φαίνεται ότι ετοιμάζεται για εξέγερση.
Η ίδρυση όμως της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό το 1814 από τους Εμμανουήλ Ξάνθο, Νικόλαο Σκουφά και Αθανάσιο Τσακάλωφ, αλλά και η μεγάλη ιδέα του ξεσηκωμού του Γένους ήδη είχαν βρει πρόσφορο έδαφος στην Αττική και ιδιαίτερα στα χωριά Χασιά και Μενίδι. Κατόπιν επαφής της Φιλικής Εταιρείας με τα δύο αυτά χωριά, μυήθηκαν ο Αναγνώστης Κιουρκατιώτης, ο Μήτρο Κιούσης και άλλοι χωρικοί από το Μενίδι, ενώ από τη Χασιά ο Μελέτης Βασιλείου, ο οποίος έχαιρε εκτίμησης και σεβασμού όλων. Τότε ήταν ο υπεύθυνος για το δερβένι της Χασιάς έναντι των Τούρκων, όπου τον αποκαλούσαν με την ονομασία καπετάνιος, δερβέναγας κατά τους Τούρκους. Ίσως να είχε μυηθεί και ο Μεσογείτης Γιάννης Ντάβαρης.
Ένα μήνα σχεδόν μετά την έναρξη της Επανάστασης στον Μωριά, στις 14 Απριλίου 1821 οι χωρικοί επαναστάτες κατέλαβαν τον οικισμό της Κηφισιάς και αφαίρεσαν το μολύβι από τη στέγη του τζαμιού για να κατασκευάσουν σφαίρες. Στις 18 Απριλίου 1821 έχουμε το πρώτο πολεμικό επεισόδιο των χωρικών της Αττικής, στον Κάλαμο, με κύριο οπλαρχηγό τον καπετάν Χατζή-Μελέτη Βασιλείου, όπου συνέτριψε μικρές ομάδες των Τούρκων που είχαν σταλεί από την Εύβοια. Η τοπική λαϊκή παράδοση κατέγραψε αυτό το πρώτο πολεμικό επεισόδιο:
Πέρα, απ' τον Χατζή-Μελέτη άναψε η κουμπούρα, άναψε το ντουφέκι
Η Αττική ήταν το κομβικό σημείο της επικράτειας. Κύριο μέλημα των επαναστατών, η κατάληψη της Αθήνας.
Ο ιστορικός Γιώργος Πραχαλιάς αναφέρει:
Οι ακτές του Μωριά, σύμφωνα με το σχέδιο του Κολοκοτρώνη, είχαν αποκλεισθεί επαρκώς από τους Υδραίους και Σπετσιώτες. Ο μόνος κίνδυνος επομένως ήταν οι ακτές της Ρούμελης και κυρίως το Φάληρο και το λιμάνι της Λεψίνας (Ελευσίνας) όπως το αποκαλούσε ο Κολοκοτρώνης. Για το λόγο αυτό λοιπόν η άμεση κατάληψη της πόλης των Αθηνών και ο έλεγχος των δύο επινείων της (Φάληρο και Λεψίνα) ήταν στρατηγικής σημασίας για τον Κολοκοτρώνη. Παράλληλα, ο σιτοβολώνας του λεκανοπεδίου της Αττικής και του Θριασίου Πεδίου εξασφάλιζε το απαραίτητο στρατηγικό βάθος για ανεφοδιασμό σε τρόφιμα και ζώα για τις Μωραΐτικες δυνάμεις του Κολοκοτρώνη που, αφού θα είχαν απελευθερώσει γρήγορα τον Μωριά, θα ανέβαιναν προς βορρά για τη μεγάλη αντεπίθεση των Ελλήνων που θα έφτανε μέχρι τη Θεσσαλία. Εκεί, ανεφοδιαζόμενοι οι Έλληνες από το Θεσσαλικό Κάμπο, θα συνέχιζαν με τον ίδιο τρόπο προς Μακεδονία και Κωνσταντινούπολη.
Στις 25 Απριλίου 1821 οι χωρικοί της Αττικής με αρχηγό τον καπετάν Μελέτη Βασιλείου κάνουν γιουρούσι και μπαίνουν στην Αθήνα.
Ο Δημήτρης Φωτιάδης στο έργο του «Η Επανάσταση του Εικοσιένα» μας μεταφέρει στη βραδιά της πολιορκίας:
Τη νύχτα, 25 με 26 Απρίλη, ξεκίνησε ο Μελέτης Βασιλείου με τους ξωτάρηδές του από το Μενίδι. Από τους χίλιους διακόσιους μονάχα οι μισοί είχανε άρματα. Οι άλλοι κράταγαν μαχαίρια, σουβλιά, αξίνες και τσεκούρια. Όταν φτάσανε μπροστά στο τειχί, ανάμεσα στις πόρτες της Μπουμπουνίστρας και των Αγίων Αποστόλων, πρώτος κατάφερε ν' ανέβει σ' αυτό και να πηδήξει μέσα στην πολιτεία ο Δημήτρης Σκορδινός. Τον ακολούθησε ο Γιώργης Κουρτέσης κι ας μην είχε όπλο. Ρίχνεται πάνω στον Τούρκο φρουρό, αρπάζει το μαχαίρι του, τον σκοτώνει και του παίρνει τ' άρματα. Οι δυο τους ανοίγουν την πόρτα της Μπουμπουνίστρας. Οι χωριάτες της Αττικής ξεχύνονται μέσα στην Αθήνα φωνάζοντας: Χριστός Ανέστη! Λευτεριά!
Προτού ξεσπάσει η Επανάσταση στον Μωριά, στις 22 Φεβρουαρίου 1821 ο Ιερός Λόχος μαζί με το στρατιωτικό σώμα του Γεωργάκη Ολυμπίου είχαν εισέλθει στο Ιάσιο της Μολδαβίας υπό τις διαταγές του Αλέξανδρου Υψηλάντη.
24 Φεβρουαρίου 1821. Ο Υψηλάντης εκδίδει προκήρυξη υπό τον τίτλο Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος και στις 27 Μαρτίου 1821 εισέρχεται στο Βουκουρέστι.
Οι ισχυρές δυνάμεις της Ευρώπης Αγγλία και Αυστρία, όπως ήταν αναμενόμενο, δεν δέχθηκαν ευνοϊκά την εξέγερση των πριγκιπάτων και κατόπιν πιέσεων απαίτησαν από τον Τσάρο της Ρωσίας Αλέξανδρο Α΄ να αποκηρύξει την Επανάσταση.
Η ίδια πίεση ασκήθηκε και στον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄, ώστε να αφορίσει την Ελληνική Επανάσταση.
Ο αφορισμός από το Πατριαρχείο έγινε. Επειδή όμως ως Γένος μας διακατέχει επιλεκτική μνήμη, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι ο αφορισμός έγινε τυπικά. Δεν αποτελούσε θέληση του Πατριάρχη αλλά πιέστηκε από την Πύλη, που απειλούσε ότι θα έσφαζε όλους τους Έλληνες της Πόλης και της Μικράς Ασίας.
Το γεγονός ότι ο Πατριάρχης εξαναγκάστηκε να ρίξει το ανάθεμα σημειώνει και ο ίδιος ο Υψηλάντης γράφοντας στους Σουλιώτες:
Ο Πατριάρχης βιαζόμενος υπό της Πόρτας σάς στέλνει αφοριστικά και εξάρχους παρακινώντας σας να ενωθήτε με την Πόρταν. Εσείς όμως να τα θεωρείτε αυτά ως άκυρα, καθ' ότι γίνονται με βίαν και δυναστείαν και άνευ της θελήσεως του Πατριάρχου.
Στην ημερησία διάταξη που εξέδωσε στις 8 Ιουλίου 1821 εν Ρυμνίκω προς τους στρατιώτες του οι οποίοι είχαν εγκαταλείψει τον αγώνα στη Μολδοβλαχία επισημαίνει:
Σας αποχωρίζομαι λοιπόν·τρέξατε εις τους Τούρκους, τους μόνους αξίους των φρονημάτων σας, εξέλθετε από τα δάση, καταβήτε από τα βουνά, τα άσυλα της ανανδρίας σας, και τρέξατε εις τους Τούρκους, καταφιλήσατε τας χείρας των, από τας οποίας στάζει ακόμη το ιερόν αίμα των κατασφαγέντων απανθρώπως, των κορυφαίων υπουργών της θρησκείας, πατριαρχών, αρχιερέων και μυρίων άλλων αθώων αδελφών σας.
1821-2021: 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης
Χρειάστηκαν περίπου εκατό χρόνια για να απελευθερωθούν οι υπόδουλες περιοχές της Ελλάδας που τελούσαν υπό την οθωμανική κυριαρχία.
Και αυτό το τονίζω σημειώνοντας ότι είμαστε από τα λίγα κράτη που εορτάζουμε επίσημα, όχι την ημέρα ανεξαρτησίας μας, αλλά την έναρξη της επανάστασης.
Δυστυχώς οι εσωτερικές έριδες, η κατάρα του Ελληνικού Γένους, οι προδοσίες, οι φυλακίσεις και οι δολοφονίες δεν έλειψαν, πάντα υπό τις ευλογίες των ξένων δυνάμεων.
Η τοπική παράδοση κατέγραψε αυτή την κατάρα του Γένους μας μέσα από τη συνομιλία του καπετάν Μελέτη Βασιλείου με τον τροφοδότη του, Πανούση Μαγουλιώτη:
― Αν είχαμε όλοι ένα μυαλό, θα είχε ελευθερωθεί αυτός ο τόπος.
Για να απαντήσει ο καπετάν Μελέτης:
― Πολύ σωστή αυτή η κουβέντα, με τα λεφτά δεν αγοράζεις τα μυαλά.
Η έναρξη της Επανάστασης του Γένους έγινε με τις μικρές μας δυνάμεις, με ελάχιστες φιλικές ενισχύσεις στο πλευρό μας, αλλά με τη δυνατή ψυχή μας υπέρ πίστεως και πατρίδος.
Εύχομαι αυτές οι θυσίες των προγόνων μας όχι μόνο να γίνουν παράδειγμα προς μίμηση, αλλά να περάσουν βαθιά μέσα στην ψυχή μας, γιατί η ιστορία μας είναι το άλφα και το ωμέγα της πορείας του Γένους.
Εν κατακλείδι να τονίσουμε ότι οι εθνικές επέτειοι και οι πανηγυρικοί λόγοι ειδικότερα τα τελευταία χρόνια δεν έχουν κυρίως στόχο τη γνώση, τη μνήμη και την τιμή υπέρ των «ευκλεώς αγωνιζομένων και ηρωικώς πεσόντων», αλλά την πολιτική και ορισμένες φορές απροκάλυπτα κομματική σκοπιμότητα.